Keten yapısı

Üç tür keten vardır:

• yalnızca tepe noktasında zayıf dallanmış bir gövdeye sahip olan ve esas olarak tekstil elyafı üretiminde kullanılan uzun ot;
• kıvırcık, tohumlar için yetiştirilen (yağlı keten), bir grup dallanma sapına sahiptir, alçakta büyür, güney bölgelerde yetişir;
• Yapısında ara pozisyonda yer alan mezheumok dallanmış bir gövdeye sahiptir, lifi kaba kumaş ve sicim üretiminde kullanılabilir.

Keten bitkisi:
a – keten türleri;
b – çiçek;
c – tohum başı

Lif ketenini ele alacağız. Sapının uzunluğu 80-120 cm, çapı 1-3 mm'dir. Büyüme mevsimi boyunca sapın rengi değişir: önce yeşil, sonra sütlü mumsu ve son olarak sarı olur. Dar (15–3 mm) uzunluğunda (5–25 mm) yapraklar gövde boyunca 35 cm mesafede büyür. Çiçek açtıktan sonra yapraklar olgunlaştıkça düşer. Sapın tepesinde, aynı zamanda dallanabilen birkaç dal oluşur. Dalların uçlarında kokusuz, mavi, bazen beyaz veya pembe renkte, beş taç yaprağı ve beş organından oluşan bir çiçek büyür. Kendi kendine tozlaşmanın ardından çiçek gelişerek bir tohum kafasına dönüşür.

Sapın enine kesitinde, yüzeyi mumsu maddeler (kütikül) 1 ile emprenye edilmiş bir film ile kaplanmış bir yüzeye sahip dış deri tabakası (epidermis) 2 görülebilir. Deri, kalınlaşmış duvarlara sahip yoğun damar hücrelerinden oluşur. Kabuk 3 doğrudan derinin altında bulunur. Hücreleri kısmen klorofil ile doludur. Lubofibröz demetler 4 korteks dokularında bulunur. Pektin ve diğer yapıştırıcılardan oluşan orta plakalarla birbirine yapıştırılmış, kalın selüloz duvarlı temel lif gruplarından oluşurlar. Temel liflerin şekli yönlüdür ve düzlemler boyunca (liflerin kenarları) yapıştırma meydana gelir. İletken doku 5, ince duvarlı uzun hücrelerden oluşur. Bir veya iki katmanlı halka şeklindeki eğitim dokusu (kambiyum) 6, ahşap 7 ile sınırda yer alır. Çekirdek 8, gövdenin iç kısmını kaplar. Boşluk 9 doku ile dolu değildir. Sapın enine kesitinin yaklaşık üçte biri (boşluk ve çekirdek hariç) lifli ve çevre dokular tarafından işgal edilir. Üçte ikisi ahşapla doldurulmuştur. Ağırlıkça %25-45 sak ve %75-55 ahşaptır. 2,5 ila 120 mm uzunluğundaki temel lifler gövde boyunca yönlendirilir, her iki ucunda sivri bir şekle ve içeride her tarafı kapalı bir kanala sahiptir. Kenarlara yapıştırılan temel lifler, teknik lif demetlerini oluşturur. Temel lifler demet boyunca kaydırılır ve inceltilmiş uçları komşu lifler arasında sıkışmış gibi görünür. Bazı yerlerde lif demetleri (teknik lifler) birbirine yapıştırılarak bir ağ yapısı (anastomoz) oluşturulur.


Keten sapının yapısı (kesilmiş)
1 – cilt (epidermis)
2 – kütikül
5 – ağaç kabuğu
4 – sak lifi demetleri
5 – iletken kumaş
6 – eğitici doku
7 – ahşap
5 – çekirdek
9 – boşluk

Buruşma ve yıpranma süreci boyunca lifler, uzunluğu yaklaşık olarak sapın uzunluğuna eşit olan uzun şeritler görünümüne bürünür. Liflerin bir kısmı kopuyor veya kopuyor, karışıyor ve sürtünme atıklarına karışıyor. Sapından (ateşten) çıkan odun da kazıma atıklarına karışır. “Endüstriyel elyaf”, elyafın işleme giren durumunu tanımlayan bir terimdir ve ne botanik ne de yapısal özellikleri tam olarak yansıtmaz. Teknik lifler uzun veya kısa, karışık veya düz olabilir. Selüloz elyafının yüksek derecede polimerizasyonu, ona yüksek mukavemet özellikleri ve ışığa, yıkamaya ve aşınmaya karşı yüksek direnç sağlar. Bir dizi keten selüloz uydusu ona biyolojik stabilite, yüksek higroskopisite ve nem kapasitesi kazandırır ve statik elektrik yüklerinin tamamen yokluğunu sağlar. Keten lifi düzleştirilmiştir ve selüloz yüksek oranda yönlendirilmiştir, dolayısıyla keten lifi yüklendiğinde çok az uzar.

Keten ve pamuk lifinin kimyasal bileşimi, %

Keten ve pamuk lifinin fiziko-mekanik özellikleri

Çekme mukavemeti çeşitli parametrelerle karakterize edilebilir:

• kopma gerilimi – kesit alanına bağlı olarak kopmaya yol açan yük, N/mm2;
• kopma uzunluğu – kendi ağırlığının etkisi altında kopmasına yol açan lifin uzunluğu (geleneksel olarak uzun), km;
• tex, cN/tex cinsinden elyaf inceliğine bağlı kopma yükü.

Örneğin dinamometre kelepçeleri arasında 3 mm mesafe olan bir elementer elyafın kopma uzunluğu 60 km iken mukavemeti sadece 15 gr'dır. Keten elyafları nemlendirilince mukavemetleri %40'a kadar çıkmaktadır. Ketenin bu olağanüstü kalitesi, onu bilinen tüm tekstil elyaflarından ayırmaktadır.

Esneklik – keten lifinin veya ipliğinin mekanik stres altındaki performansını belirleyen bir özelliği. Uygulamada kopma uzaması ile karakterize edilir. Temel keten lifinin göreceli uzaması çok küçüktür ve %2,8'e eşittir. Yük-uzama eğrisinin şekline bağlı olarak elastik modül belirlenebilir. Bu modül, eğrinin başlangıcındaki eğiminin tanjantına karşılık gelir. Keten için bu modül 14,3 g/(cm * tex)'tir.

Keten lifi ve ona eşlik eden elementlerin (uydular) kimyasal bileşimi. Temel liflerin %98'i selülozdur ve bunun da %44,4'ü karbon, %42,4'ü oksijen ve %6,2'si hidrojenden oluşur.

Selüloz makromolekülü 2500-3500 glikoz molekülünden oluşur. Her bir glikoz molekülü çifti bir su molekülü (H20) içerir.
Selüloz zincirleri, selülozun amorf olmasına veya keten örneğinde olduğu gibi lif ekseni boyunca yönlendirilmesine bağlı olarak farklı şekilde düzenlenebilir.
X-ışını kırınım analizi, keten selülozunun oldukça kristalli olduğunu ve dolayısıyla kimyasal ve fiziksel etkilere karşı çok dirençli olduğunu göstermektedir. Eğirme işlemleri sırasında, temel elyaflar, endüstriyel elyaflarda bulunan belirli miktarda selüloz uyduları ile birleştirilir.

Yeşil keten tohumu şunları içerir: %52-58 selüloz, %8-10 suda çözünen maddeler, %12-16 hemiselüloz, %2-4 lignin, %3-5 pektin, %1-2 balmumu, %14 su.

Keten ateşi - Sapın odunu selüloz, hemiselüloz, lignin ve ayrıca az miktarda kısa liflerden oluşur.
Keten tohumu. 1000 lifli keten tohumunun ağırlığı yaklaşık 5 g olup, 14 g'a kadar yağlı keten yağının %30-35'i lifli keten tohumlarından, %40'tan fazlası ise yağlı keten tohumlarından elde edilir. Keten tohumunun kullanımı, keten lifi kullanımı kadar uzun bir geçmişe sahiptir. Keten tohumu yağının kalitesi diğer doğal ve sentetik yağlarla karşılaştırılamaz. Kimyacılar henüz bunun yerine tam bir ikame elde edemediler. Keten tohumu yağı, kurutucu özellikleri bakımından diğer yağlardan üstündür - neme ve korozyona karşı koruyan dayanıklı bir film oluşumu ile hızlı kuruma özelliği. Bu, Rönesans'ın büyük sanatçılarının keten üzerine ve keten tohumu yağıyla hazırlanmış boyalarla boyanmış tuvallerinin 5 yüzyıldan fazla bir süredir solmadan korunduğunu açıklıyor.
Keten tohumu yağının kurutucu özellikleri, karbon atomları arasında bir veya daha fazla bağ bulunan doymamış yağ asitlerinin varlığıyla açıklanmaktadır. Havadaki oksijen bu etilen bağlarına sabitlenerek kimyada mukavemet stabilizatörü olarak bilinen ve ince bir vernik tabakasına dönüşen bir oksietilen grubu oluşturur.
Keten tohumu yağı, gıda endüstrisinde ve farmasötiklerde kandaki kolesterolü düşürmek ve anti-onkoloji ilaçlarının hazırlanmasında yaygın olarak kullanılmaktadır.